Aaltje - Nieuw Nederlandsch Kookboek
Nieuw staat er in de titel, maar het gaat hier om een oud kookboek. Jammer genoeg staat bij mij niet een van de eerste Aaltje’s op de plank *) terwijl de ondertitel wel die verwachting wekt. Echter, bij deze uitgave mocht de schrijfster (niet Aaltje maar mejuffouw O.A. Corver) van de uitgever een geheel nieuw boek schrijven **). De oude titel van “Aaltje, de volmaakte en zuinige keukenmeid”, een kookboek dat voor het eerst verscheen rond 1800. Het boek wat ik heb is een herdruk uit 1978 van de in 1891 verschenen vernieuwde uitgave. Verwarrend, al die jaartallen, dus we laten ze verder voor wat het is.
De schrijfster komt over als een dame die weet waar ze het over heeft. Zij heeft een gedegen opvoeding gehad en beheerst alle zaken die betrekking hebben op het voeren van een huishouding, zowel met als zonder dienstbode en keukenmeid. Tevens was zij in het bezit van een diploma van de Hannoverse kookschool. **)
Stond in de 18e eeuw volmaaktheid in het vaandel van een goede keukenmeid, in de 19e eeuw werd zuinigheid een hooggeprezen eigenschap. In dit Nieuw Nederlandsch Kookboek hanteert juffrouw Corver de zuinigheid zoals Aaltje dat mogelijk oorspronkelijk heeft bedoeld; misschien is zij nog wel wat zuiniger dan de oude Aaltje.
Toch heb ik mijn bedenkingen bij die gehanteerde zuinigheid – zeker als je ziet hoe er wordt uitgepakt bij chique familiedinertjes. Maar het kan ook zijn dat ik in een tijd ben opgegroeid waarin het met minder toe moest.
Deze herschreven oude Aaltje bevat een keur aan recepten met ingrediënten die wij tegenwoordig thuis zo snel niet zouden gebruiken. Neem nou kikkerbilletjes die in sommige restaurants op de kaart staan, terwijl de kikker als beschermde soort te boek staat. Ten tijde van het uitkomen van dit boek was de kikker nog niet beschermd, en mejuffrouw Corver vond dat opgeschoten bengels hun moeders best konden helpen door een maaltje kikkers bij elkaar te vangen om vlees op tafel te brengen.
Zoals uit de diverse recepten en beschrijvingen valt af te leiden steekt zij haar mening niet onder stoelen of banken, en ook voert zij regelmatig haar connecties in de levensmiddelen- en keukeninventarisbranche op – m.a.w. sluikreclame is in dit boek geen onbekende.
Verdiepend vind ik de hoofdstukken die handelen over andere zaken dan het koken op zich. Natuurlijk wordt ingegaan op de keukenuitrusting, en het versieren en opdienen van de gerechten. Tussen de hoofdstukken “Vissen en Amphibiën, enz.” en “De bereiding van Aardappelen en Groenten” vinden we een hoofdstuk over “Namen en Versieringen”. Achterin het boek vinden we ook nog “Iets over vervalsching” en een gedeelte “Allerlei”, in dat laatste lezen we hoe bladluizen verdelgd kunnen worden, en hoe petroleum hard lederwerk weer zacht maakt en ook tin een zilveren glans geeft. Volgens mij geen kost voor een kookboek, maar toch handig om te weten, nietwaar?
Een opsomming van druk- en zetfouten in dit boek staat in de “Errata”, met daarbij de correcties. Een alfabetische index ontbreekt, maar wel is er een “Overzicht van den Inhoud”, op volgorde waarop het in het boek is weergegeven.
Ondanks de soms vreemd aandoende volgorde van de hoofdstukken, het ontbreken van een index en de te pas en te onpas opgedrongen mening van Juffrouw Corver is dit boek een aanwinst in mijn boekenkast, het geeft nl. een goed beeld van de 19e eeuwse Hollandse keuken.
*) Enkele exemplaren van dit oorspronkelijke werk bestaan nog wel; te vinden in museumcollecties.
**) Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland – O.A. Corver
Aaltje – Nieuw Nederlandsch Kookboek
Zeventiende geheel opnieuw bewerkte druk van “Aaltje de volmaakte en zuinige keukenmeid” door O.A. Corver, Directrice der tijdelijke kookschool, gehouden te Amsterdam in 1887
© 1978 Van Goor Zonen Den Haag
Verspreiding voor België: N.V. Librico Schelle
ISBN 90 00 02568 2
Gekocht op een tweedehands boekenmarkt.